Latín

Introdución

O latín é un idioma indoeuropeo procedente do Lacio, a rexión do centro de Italia onde se atopa a cidade de Roma. A expansión militar do Imperio Romano e a aculturación das poboacións sometidas a el impuxo o seu uso nun vasto territorio do sur de Europa. Alí evolucionou, co paso dos séculos, cara ás linguas da familia “románica” ou “romance”, como son o castelán, o catalán ou valenciano, o galego, o francés, o portugués, o italiano ou o romanés, entre outras. Ademais, tanto a Igrexa católica como as elites intelectuais occidentais mantiveron o seu uso ata épocas recentes en rexistros formais, normalmente escritos, e milleiros de estudantes séguena estudando como lingua clásica.

O latín é a matriz de todas as linguas de España, salvo do eúscaro (e aínda este tomou daquela un inmenso caudal léxico). A pesar diso, ten numerosos trazos lingüísticos (declinación de palabras, tempos verbais pasivos, orde das oracións) que fan difícil a súa comprensión para quen carece dunha formación específica.

O latín nos Arquivos Estatais

Esta lingua predomina nos documentos máis antigos dos Arquivos Estatais. En torno ao século XIII empezou a dar paso aos diferentes romances peninsulares, e dende entón o seu uso dependeu de factores diversos, como son a cultura escrita de cada territorio, a formalidade do acto ou as institucións e persoas involucradas. De maneira xeral, pode afirmarse que a Coroa de Castela e León abandonou o latín antes que a de Aragón, os diplomas solemnes fixérono antes que os ordinarios, e a documentación laica antes que a eclesiástica. Ata o século XVIII a súa utilización seguiu sendo habitual.

Aquí menciónanse algúns dos fondos ou agrupacións de fondos dos Arquivos Estatais onde poden localizarse documentos abundantes en latín.

Archivo Histórico Nacional

• Colección de códices e cartularios Esta serie facticia reune moitos dos libros máis vistosos e voluminosos do arquivo, procedentes en boa medida da sección de Clero. Entre eles, cóntase unha nutrida colección de cartularios monásticos, códices litúrxicos e algúns dos escasos documentos hispanos anteriores á conquista islámica.
• Clero regular A maior parte da documentación anterior ao salto do latín ao romance procede dos arquivos de mosteiros. Como resultado das desamortizacións decimonónicas, moitos deses fondos, incluídos milleiros de pergameos orixinais, agrupáronse na sección de Clero.

Archivo de la Corona de Aragón

• Códices de Santa Maria de Ripoll A biblioteca salvouse do incendio do mosteiro en 1835 e ingresou neste arquivo grazas á acción de Pròsper de Bofarull i Mascaró. Conta cun notable conxunto de códices científicos e literarios dos séculos X e XI, así como bastantes manuscritos miniados.
• Bulas O latín foi a lingua predominante en todos os diplomas expedidos pola Santa Sé ata a época contemporánea. A sección de Chancelería conserva un milleiro de documentos pontificios que afectaban aos reis ou reinos da Coroa de Aragón.

Archivo de la Real Chancillería de Valladolid

• Pergameos As partes implicadas nas causas xudiciais presentaban como probas un gran número de documentos, algúns dos cales tiñan unha gran antigüidade. Esta é a orixe da colección de pergameos deste arquivo. O latín predomina nos máis antigos.