Picasso e O Greco atópanse no Museo do Greco de Toledo

• La exposición ‘Picasso visita al Greco’ es fruto de un intercambio institucional con el Kunstmuseum Basel (Suiza)
• ‘Mujer con chapeu sentada nunha cadeira de brazos’ e ‘Venus e o amor’ poderán visitarse na pinacoteca toledana ata o 25 de setembro

El Museo Nacional do Greco, museo estatal do Ministerio de Cultura e Deporte, recibe, por primeira na súa historia, a obra de Picasso, para quen o Greco foi fonte de inspiración ao longo de toda a súa vida. A pinacoteca toledana presenta a mostra ‘Picasso visita ao Greco’, adiantándose á conmemoración do 50 aniversario da morte do xenial artista malagueño que terá lugar o próximo 8 de abril 2023.

Grazas a un intercambio institucional co Kunstmuseum Basel (Suíza), ata o 25 de setembro no Museo do Greco, poderanse contemplar ‘Mujer con chapeu sentada nunha cadeira de brazos’ e ‘Venus e o amor’, dúas obras de Picasso que se presentaron, por última vez, no Museo Nacional do Prado en 2015.

En contraprestación, el Museo del Greco ha prestado ‘San Juan’, ‘San Bartolomé’ y ‘San Simón’, tres obras del célebre ‘Apostolado’ del pintor cretense. Dichas pinturas participarán en la exposición ‘Picasso-El Greco’, que tendrá lugar del 11 de junio al 25 de septiembre de 2022 en el museo de Basilea.

‘Picasso visita ao Greco’ ofrece unha ocasión única para que Picasso dialogue de forma directa cun dos pintores aos que máis admirou, na mesma cidade onde Doménikos Theotokópoulos ‘O Greco’ (1541-1614) alcanzou o éxito artístico. Cara a cara, as obras de madurez destes grandes artistas permitirán aos visitantes comprender a influencia do Greco na arte do século XX, convertido nun referente para todos os pintores que quixeron axitar baséelas da arte da pintura, pois era un mestre cun estilo único, persoal e afastado dos canons clásicos. Así o percibiron autores tan distintos como Manet, Cézanne, Delaunay, Chagall e, por suposto, Picasso.

Picasso, figura imprescindible do século XX, recibiu unha completa formación artística desde o berce, xa que o seu pai, José Ruiz Blasco, tivo unha ampla carreira como pintor académico. Por iso, desde a súa fase de estudante na Real Academia de Belas Artes de San Fernando de Madrid, as súas visitas ao Museo do Prado faranse habituais. Así, estableceu un profundo vínculo cos mestres antigos, especialmente Velázquez e O Greco, aos que revisitará durante toda a súa vida. En unha folla chea de esbozos e debuxos, un novísimo Picasso, que aínda non pasaba do vinte anos, escribiu, en 1898, unha lacónica frase que resume a súa postura: “Greco, Velázquez, inspirarme”.

Un antes e un despois produciuse cando contemplou a ‘Visión da Apocalipse’ do Greco, que entón pertencía a outro admirador do artista cretense, Ignacio Zuloaga. Esta orixinal obra será, xunto a Cézanne, a arte africana e a arte ibérica, influencia indispensable para chegar a ‘Las señoritas de Aviñón’ (1907), a culminación dos propósitos rupturistas de Picasso e o primeiro cadro cubista. Na súa madurez, Picasso volverá ao Greco constantemente, xa sexa imitando as súas tipoloxías (como o retrato de tres cuartos) ou reinterpretando a súa obra.

‘Mujer con chapeu sentada nunha cadeira de brazos’ (‘Femme au chapeau assise dans un fauteil’) (1941-1942) é un óleo sobre lenzo que Picasso realizou sendo un artista consagrado. Nel, remite ao clásico retrato de tres cuartos da arte español, pero transforma e deforma os elementos formais do corpo e do rostro dividido practicamente en dous partes ben diferenciadas. A musa é a fotógrafa e artista francesa Dora Maar (1907-1997), con quen Picasso mantivo unha historia de amor durante case 10 anos (1935-1945) coincidentes cun turbulento período a nivel político e social. 

O retrato situouse na Sala do Apostolado do Museo do Greco, en diálogo con esta soada obra do Greco realizada tamén na súa etapa final (ca. 1608-1614). Coas este figuras, o retrato de Picasso comparte a tradicional disposición de tres cuartos ou medio corpo, o fondo neutro en tons grises, a monumentalidad formal e expresividade psicolóxica, e o forte contraste cromático. O Greco foi un dos mellores introductores do retrato psicolóxico na arte española, e xerou un modelo moi reconocible que Picasso imitou en moitas ocasións.

‘Venus e o amor’ (Vénus et l’Amour) (1967) é un óleo sobre lenzo que representa un tema mitológico clásico, Venus, a deusa do amor, e Cupido, o seu compañeiro infantil. O estilo caracterízase por pinceladas rápidas, grandes e impulsivas. Esta é a etapa final de Picasso, os últimos anos do artista que, desde 1961, vive recluído en Mougins (sur de Francia) co que será o seu último amor, a súa esposa Jacqueline Roque (1927-1986).

Nesta etapa Picasso realiza versións de obras mestras, nun arriscado diálogo cos grandes artistas do pasado. Para esta obra, o xenio malagueño puido inspirarse na ‘Venus do espello’ de Tiziano, pero tamén no trazo veloz e cada vez máis solto, como inacabado, das últimas obras do Greco, das que o ‘Apostolado’ ou o ‘San Bernardino de Siena’ deste museo son exemplos significativos. Por este motivo, o cadro ‘Venus e o Amor’ foi situado na Sala da Biblioteca, fronte ao ‘San Bernardino de Siena’, característico da produción final do Greco.