Herritarrentzako zerbitzuak Artxiboak
Dirección de Contacto
Subdirección General de los Archivos Estatales
Plaza del Rey, 1 - Planta Baja
28004 - Madrid
Conócenos
Redes Sociales
Hizkuntzak
Estatuko Artxiboetan hizkuntza ugaritako dokumentuak daude. Horiek agerian uzten dute Espainiak bere historian zehar izan duen aniztasuna eta hizkuntza-aberastasuna. Batzuk lurraldean bertan sortzen dira, eta beste batzuek urruneko jatorria dute. Batzuk gaur egun ere erabiltzen dira, eta beste batzuk duela asko galdu ziren.
Atal honetan Estatuko Artxiboetako dokumentuetan agertzen diren hizkuntza nagusiak banaka aurkezten dugu. Horietako bakoitzetik sarrera orokor bat eskaintzen da, erabiltzen diren dokumentu-funtsak iradokitzen dira, eta herramientak eta bibliografia proposatzen dira, erabiltzaileek errazago uler ditzaten.
Hizkuntza aniztasuna, diogun bezala, handia da. Beraz, jarraian agertzen diren hizkuntzen zerrenda osatu gabea da nahitaez, artxiboetan dauden hizkuntza guztiak jasotzetik urrun baitago. Etorkizunean hizkuntza berriak gehitzea aurreikusten da.
Aragoiera hizkuntza erromanikoa da, Pirinio erdialdeko hegoaldeko isurialdean hitz egindako latin arruntaren bilakaeraren ondorioz sortua. Gaur egun, Aragoiko iparraldeko herri batzuetan hitz egiten da, baina iraganean erkidegoko zati handienean erabili zen, baita Valentziako Erkidegoko eskualde mugakideetan ere.
Asturiera latin mintzatuaren bilakaeraren ondorioz sortutako hizkuntza erromanikoa da, administrazio erromatarraren Conventum Asturum osatzen duten lurretan eta, horren ondoren, Asturias eta Leongo Erdi Aroko erresumaren oinarrian. Hori dela eta, asturiar-leondar, astur-leondar edo leondar ere esaten zaio.
Espainiera edo gaztelania da munduko hizkuntza erromanikorik zabalduena. Iberiar penintsularen iparraldeko herenean du jatorria, Gaztelako erresuman, non latinaren beste hizkera batzuk nahasten ziren, hala nola galiziera-portugesa, asturera-leonera edo nafar-aragoiera.
Hizkuntza erromaniko horrek ezaugarri komunak ditu hizkuntza iberoerromanikoekin zein galorromanikoekin, eta okzitanieraren oso hurbila da. Izen ezberdinekin hizkuntza koofiziala da Katalunian, Balear Uharteetan eta Valentziako Erkidegoan, eta berezko hizkuntza da Aragoiko eskualde batzuetan. Italiako Alghero hirian eta Frantziako Ekialdeko Pirinioetako departamenduan ere erabiltzen da.
Euskara indoeuroparra ez den hizkuntza bat da, eta inguruko hizkuntzekiko isolamendua du ezaugarri. Frantzia eta Espainiaren artean banatutako lurralde batean hitz egiten da, nahiz eta hiztunen % 90 penintsulan kontzentratzen diren.
Galiziera da Galiziako berezko hizkuntza. Gainera, Asturias, Leoi eta Zamorako eremu mugakideetan hitz egiten da, baita Europako eta Latinoamerikako galiziar emigranteak dauden eremu geografikoetan ere. Hizkuntza erromanikoen familiakoa da eta Iberiar Penintsulako ipar-mendebaldeko latin arruntaren bilakaeraren emaitza.
Grekoa historia luzeena duen dokumentatutako hizkuntza indoeuroparra da; izan ere, 3.400 urteko erregistro idatzia du, eta Europako kultura-tradizioan eragin garrantzitsuenetako bat izan du.
Latina indoeuropar hizkuntza bat da, Laziotik datorrena, Italiako erdialdeko eskualdea, non Erroma dagoen. Erromatar Inperioaren hedapen militarrak eta honen menpeko herrien akulturazioak bere erabilera inposatu zuen Europa hegoaldeko lurralde zabal batean. Han eboluzionatu zuen, mendeen poderioz, familia erromanikoko hikuntzetara.
Okzitaniera Alpeekin, Pirinioekin eta Leongo eta Bizkaiko golfekin muga egiten duen eskualde zabal batean latinaren bilakaeraren ondorioz sortutako hizkuntza erromantzea da. Kataluniako Aran bailarako hizkuntza ofiziala da.
Sardo hizkuntza erromanikoa da, eta Sardiniako uhartean hitz egiten den latin arruntaren bilakaera gisa sortu zen.
